Phòng ngừa, ứng phó sự cố tràn dầu trên biển

Sự cố tràn dầu trên biển ở Việt Nam không chỉ gây thiệt hại về kinh tế - xã hội, mà còn gây ô nhiễm môi trường biển, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hệ sinh thái. Để góp phần phòng ngừa, ứng phó và khắc phục các sự cố có hiệu quả, Việt Nam cần tiếp tục ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ điều tra đánh giá và cảnh báo sự cố tràn dầu; xây dựng mạng lưới trạm ứng phó sự cố môi trường tại các địa phương

Việt Nam là quốc gia biển, với khoảng một triệu km2 mặt biển, nơi hiện hữu các tuyến đường vận tải dầu lớn thứ hai trên thế giới, chuyên chở dầu từ Trung Đông về các nước khu vực Đông Bắc Á. Ngoài khơi Việt Nam hiện có nhiều mỏ dầu được khai thác.

Trong khi đó, trải dọc bờ biển từ bắc vào nam có nhiều cảng vận tải biển, cảng dầu; hằng năm vùng biển, ven biển Việt Nam còn phải chịu tác động của nhiều trận bão lớn và biến đổi thời tiết thất thường. Đây thật sự là mối đe dọa thường trực cho các sự cố tràn dầu. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, từ năm 1989 đến nay cả nước có hơn 100 vụ tràn dầu do tai nạn hàng hải, đổ ra biển từ vài chục đến hàng trăm tấn dầu. Những vụ tràn dầu thường vào dịp từ tháng 3 đến tháng 6. Điển hình như sự cố tràn dầu tàu Formosa One xảy ra năm 2001 tại vịnh Gành Rái (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), do không tuân thủ đúng chỉ dẫn của Cảng vụ Vũng Tàu, tàu Formosa One đã đâm vào tàu Petrolimex- 01, làm tràn đổ khoảng 900 m3 (tương đương 750 tấn) dầu DO. Hay sự cố tràn dầu tàu Hồng Anh, xảy ra năm 2003, do sóng lớn làm đắm tàu Hồng Anh trong khu vực vịnh Gành Rái, làm tràn khoảng 100 tấn dầu FO, ảnh hưởng trực tiếp đến khu vực rừng phòng hộ Cần Giờ và các khu vực nuôi trồng thủy sản. Tổng thiệt hại về kinh tế và môi trường do sự cố gây ra lên tới hàng chục tỷ đồng...

Phó Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm (Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường) Nguyễn Hoàng Ánh cho biết: Nguyên nhân dẫn đến các sự cố tràn dầu thường do hoạt động khai thác dầu khí, đâm va tàu chứa/chở dầu, vỡ ống dẫn dầu, vỡ đồng thời nhiều thùng chứa dầu nhiên liệu, hoặc nhiều bình tách trên giàn khai thác, sự cố tàu dịch vụ; hoạt động hàng hải; do biến động thời tiết… Tại Việt Nam, nguy cơ xảy ra các sự cố tràn dầu đang có xu hướng gia tăng, nhất là từ năm 1993 đến nay, trung bình mỗi năm trên vùng biển Việt Nam có từ ba đến bốn vụ tràn dầu. Kết quả điều tra cho thấy, phần lớn các vụ tràn dầu là do va đâm. Tuy nhiên, chỉ ba trường hợp tràn dầu nhận được đền bù, chiếm 8% số sự cố tràn dầu xảy ra; sáu trường hợp nộp phạt hành chính về môi trường; 77% số trường hợp còn lại không chịu, hay mất khả năng đền bù. Sự cố tràn dầu trên biển đã gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, làm ô nhiễm môi trường biển, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái rừng ngập mặn, cỏ biển, vùng triều bãi cát, đầm phá và các rạn san hô...; dầu tràn còn chứa độc tố làm tổn thương và có thể gây suy vong hệ sinh thái.

Để phòng ngừa, ứng phó và xử lý tốt sự cố tràn dầu trên biển và ven biển trong thời gian tới, Việt Nam cần sớm xây dựng các bản đồ cảnh báo nguy cơ sự cố tràn dầu; xây dựng các bản đồ nhạy cảm tràn dầu, nhất là mô hình tính toán sự lan truyền dầu ứng với các kịch bản tràn dầu khác nhau; nâng cao nhận thức của cộng đồng về lĩnh vực này. Bên cạnh đó, các cơ quan có liên quan cần sớm xem xét và xuất bản các hướng dẫn kỹ thuật như: hướng dẫn phương pháp, quy trình điều tra, đánh giá xử lý tràn dầu; hướng dẫn phục hồi môi trường khu vực ô nhiễm do tràn dầu… GIÁM đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường SOS Phạm Văn Sơn đề nghị, các địa phương cần xây dựng kế hoạch, triển khai những hoạt động thiết thực như: tổ chức đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, trong đó lấy thực hành và rèn luyện kỹ năng làm trọng yếu; xây dựng, phát triển các trạm ứng phó sự cố môi trường. Vì các trạm ứng phó sự cố môi trường không chỉ là đơn vị có năng lực chuyên môn ứng phó kịp thời hiệu quả các sự cố, mà quan trọng hơn các chuyên gia của các trạm sẽ giúp doanh nghiệp kịp thời nhận ra nguy cơ tiềm ẩn để loại trừ, không để sự cố xảy ra. Các trạm ứng phó này còn giúp quản lý tốt hơn về công tác an toàn môi trường, nhất là liên quan hoạt động khai thác, chế biến, vận chuyển, kinh doanh, lưu chứa dầu, hóa chất; ứng phó sự cố tràn dầu, sự cố hóa chất tại các địa phương.